Hỏi: Kính bạch sư ông, khi ta
lập quy tắc sống có phải là xây dựng cho bản ngã không ạ? Con kính tri ân sư
ông!
- Trong chân đế thì không cần lập quy tắc gì
cả, vì nó đã vận hành hoàn hảo theo nguyên lý tất yếu của Pháp rồi, chỉ cần
thấy ra hay thực chứng thôi, nhưng trong đời sống tục đế tất nhiên ai biết lập
quy tắc sống đúng tốt hơn sẽ thành công hơn. Vì vậy có 2 trường hợp:
1) Lập quy tắc sống một cách chủ quan
theo ý mình thì đó là thuận ngã: Lập quy tắc chủ quan theo ý mình
mà thiếu hiểu biết bản chất đời sống, không biết quy luật thiên nhiên, quy luật
xã hội, không biết bản thân thì chỉ nô lệ vào quy tắc của chính mình đặt ra. Thí dụ như
cố tu luyện khổ hạnh ép xác để mong đạt được lý tưởng giải thoát, hoặc sống
khắc kỷ để cầu xin được tha lực ban ơn cứu rỗi thì vẫn chưa phải là sống đúng
tốt hơn.
2) Lập quy tắc sống theo nguyên lý vận hành của Pháp
thì đó là thuận Pháp: Khi biết quan sát công việc, quan
sát bản thân, quan sát đời sống, quan sát đồng hồ sinh học, biết mình, biết
người, biết hoàn cảnh v.v… thì lập quy tắc sống mới đúng tốt. Thí dụ một học
sinh biết lập thời khoá hàng ngày cho hợp lý để giảm nỗ lực căng
thẳng không cần thiết thì việc học sẽ hiệu quả hơn. Chính đức Phật cũng có quy tắc
sống mỗi ngày rất nghiêm túc nhưng rất tự nhiên hợp với
hoàn cảnh của
Ngài.
Bác sỹ
cho thuốc, người bệnh dùng thuốc hoặc người làm việc mà biết thời bệnh học hay
đồng hồ sinh học thì sẽ lập quy tắc chữa bệnh tốt hơn, làm việc thành công hơn.
Thí dụ 1-3h khuya là mật thải chất độc, 0-4h tuỷ tạo máu thì cần phải ngủ sâu.
Từ 5 giờ sáng: Huyết áp tăng, tim đập nhanh hơn. Lúc này cortison được tạo
thành trong cơ thể, nó “nạp điện” cho bộ “ắc-quy” bên trong của chúng ta do đó
không nên tập thể dục quá mạnh, có thể bị tai biến, nên uống nước để khỏi bị
đong máu, lúc đó sau khi thức dậy nên học bài dễ nhớ hơn, nên để thời giờ đó
đọc sách sẽ dễ tiếp thu hơn. Từ 5-7h sáng ruột già bài tiết nên đi vệ sinh.
7-9h ruột non hấp thu dưỡng chất nên ăn uống bồi dưỡng, không nên bỏ ăn buổi
sáng. Buổi sáng từ 8-11h có nhiều năng lượng nên làm những việc cần tập trung
tâm lực và thể lực. Giờ ngọ khoảng 11-13h nên nghỉ trưa ít nhất nửa tiếng (sau
12h), để hồi phục năng lượng bị tiêu hao trong công việc nặng nhọc buổi sáng.
Từ 14-16h nên học hay làm những việc nhẹ nhàng, ít cần tập trung trí lực và thể
lực hơn, vì thân tâm đã mệt nhọc. Từ 15-17h (giờ Thân): Bàng quang hoạt động
mạnh nên cần uống nước để có hiệu quả cao nhất. Buổi chiều tối không nên ăn
uống nhiều và nếu có ăn thì nên ăn trước 18h vì tối ngủ cơ thể không cần nhiều
calories, mà cần thời gian nghỉ ngơi để thanh lọc. Từ 21-23h hệ miễn dịch đào
thài chất độc nên thư giãn buông xả, vô sự và đi ngủ. Từ 23 – 1h gan bài tiết
chất độc nên cần ngủ ngon giấc.
Tuy cần
lập quy tắc sống nhưng luôn thận trọng, chú tâm, quan sát thực tế để uyển
chuyển biến hoá cho phù hợp với những thay đổi thời tiết, thay đổi xã hội, thay
đổi điều kiện sống, thay đổi công việc, và cả thay đổi của bản thân nữa mới
luôn thích ứng và mới mẻ. Do đó cuối cùng người đã thông suốt thì “nguyên tác
cao nhất là không cần nguyên tắc nhất định nào cả”.
Người bịt
mắt sờ voi
Hỏi: Kính xin Thầy chỉ rõ ý
nghĩa câu chuyện người mù sờ voi trong tu học cũng như trong cuộc sống đời
thường?
- Người
bịt mắt sờ voi có nghĩa là trong họ người nào sờ bộ phận gì trên cơ thể con voi
thì kết luận voi là như thế (sờ chân kết luận voi giống cột nhà, sờ tai tưởng
voi như cây quạt, sờ bụng cho voi là cái bao v.v…), vì họ không thấy con voi
một cách toàn diện. Thế là người nào cũng cho mình đúng, người khác sai. Vì cố
chấp vào định kiến của mình mà sinh ra mâu thuẫn.
Trong tu hành cũng vậy do hiểu chánh pháp một cách
cục bộ rồi tạo ra phương pháp thực hành cục bộ, đạt được kinh nghiệm cục bộ mà
họ tưởng đó là con đường duy nhất đi đến Sự Thật toàn diện, rồi thuyết phục
người khác hành theo “pháp môn phương tiện của mình” mà không biết
đó chỉ là bịt mắt sờ voi hay chính xác hơn đức Phật gọi
là ngươi không biết đường dẫn đường cho người
khác.
Chánh Pháp luôn luôn toàn diện, không thể tách rời
thành chi mạt (nhánh ngọn) nhỏ mà tu. Nhiều người tách giới riêng, định riêng,
tuệ riêng để tu rồi trở thành chấp giới, chấp định, chấp tuệ mà không biết rằng
Bát Chánh Đạo mà thiếu một chánh nào thì toàn bộ chiếc xe pháp không còn vận
hành được nữa. Giới Định Tuệ tuy ba mà một, Bát Chánh Đạo tuy tám yếu tố mà
không thể phân ly. Thân-Thọ-Tâm-Pháp mà tách ra để tu thì đúng là người mù sờ
voi… thành ra Mạt Pháp là đúng!
Mâu thuẫn giữa mọi người trong cuộc sống cũng chính
là do kinh nghiệm cục bộ. Kinh nghiệm là hình thành sở tri sau khi trải nghiệm
một sự kiện. Trải nghiệm thì chỉ nhận biết mà không tích tập, không kết luận
chủ quan để hình thành quan niệm, kiến chấp. Có một câu của người Do Thái rất
hay rằng "kinh nghiệm là từ mà mọi người dùng để chỉ ra sự
sai lầm của mình", một câu nói rất tế nhị nhưng cũng rất dễ hiểu.
Kinh nghiệm tạo thành kiến thức nhưng kinh nghiệm
mỗi người một khác nên thường là cục bộ. Sự mâu thuẫn trong mối quan hệ xã hội
thường do sự khác biệt giữa các kinh nghiệm cục bộ này. Thí dụ như khi trời
nóng mình mở quạt cho mát nhưng thấy có người bị cảm ho không chịu được
liền tắt để người kia đỡ ho như vậy không những không chấp vào kinh
nghiệm cục bộ của mình mà còn thông cảm với người khác. Nếu bảo thủ kinh nghiệm
cục bộ của mình thì rất dễ gây mâu thuẫn với người khác.
Chiếc áo
không làm nên thầy tu
Hỏi: Con có thắc mắc: Chiếc áo
làm nên thầy tu hay không làm nên thầy tu? Những biểu hiệu của các tôn giáo
quan trọng như thế nào? Tại sao có những sự cố chấp vào những biểu hiện
tôn giáo? Ta nên làm gì trước những sự cố chấp này?
- Cái gì
cũng đều có hình thức của nó là đương nhiên, từ cây ổi, cây cam cho đến mọi thứ
trong thiên nhiên đều có biểu hiện hình thức khác biệt của nó. Cùng một Tôn
giáo có hình thức tổ chức, nghi lễ, hệ tư tưởng giáo lý, nếp sinh hoạt giống
nhau là chuyện bình thường. Không phải chỉ tôn giáo mà mỗi câu lạc bộ đều có
hình thức riêng biệt như đồng phục, huy hiệu v.v… vì cùng sinh hoạt một nội
dung giống nhau, chẳng hạn câu lạc bộ âm nhạc, câu lạc bộ thể thao v.v… Nhưng
sai lầm không phải ở hình thức mà ở chỗ chấp vào hình đó hoặc có hình thức mà
không có nội dung, do đó người ta nói “chiếc áo không làm nên thầy tu” là
vậy.
"Khi
xúc chạm việc đời/ Tâm không động không sầu"
Hỏi: Kính thưa Sư làm sao thực
tập được như trong kinh Hạnh Phúc Đức Phật dạy:
"Khi
xúc chạm việc đời
Tâm
không động không sầu
Tự tại và
vô nhiễm
Là
phúc lành cao Thượng?
Con không
hiểu vì là con người thì làm sao mà không động không sầu? Kính mong Sư chỉ
dạy?
- Chỉ cần tinh tấn chánh niệm tỉnh giác hay
sáng suốt biết mình thì có sự thay đổi liền. Thường sáng suốt biết
mình trong mọi sinh hoạt đời sống thì dần dần những va chạm sẽ không còn ảnh
hưởng gây dao động nữa. Có một thanh niên theo Thiên Chúa Giáo nhưng khi
nghe Pháp Thoại biết thường soi sáng lại mình thì dần thay đổi, cậu nói trước
đây vợ chồng luôn gây gổ, bức xúc, bất an, thế mà chỉ một thời gian ngắn thâm
nhập Phật Pháp cậu không còn ghét vợ nữa mà bắt đầu biết thương yêu thông cảm.
Vậy là ít nhiều cũng đã không động không sầu rồi đó.
Tâm Hành
Hỏi: Thưa thầy, tham sân si
là 3 gốc chính sinh ra các tâm bất thiện khác đúng không ạ? Vậy tưởng tượng,
tự hào, nóng vội, hối hận là thuộc tâm hành nào? Tham, sân, hay si. Các
tâm hành này khi khởi lên mình chỉ cần thấy thôi hay cần tìm hiểu thêm nguyên
nhân? Con cảm ơn thầy.
- Đúng, tham sân si là ba gốc bất thiện. Vọng tưởng
thuộc về si; tự hào hay ngã mạn thuộc về tham; nóng vội, hối hận thuộc về sân.
Khi các tâm hành này sinh khởi chỉ nên thấy thôi, đừng tìm hiểu nguyên
nhân gì cả, khi cái thấy đầy đủ tự nhiên thấy rõ nguyên nhân, hậu quả. Nếu cố
tìm hiểu sẽ dễ sinh ra lý trí chủ quan. Khi tâm hành khởi lên chỉ thấy nó như
nó đang là, đừng xen lý trí vào phân tích, kết luận nó thuộc loại
nào. Đức Phật cũng bất đắc dĩ mới phải dùng ngôn từ để
người nghe dễ nhận ra sự kiện thật, sự kiện đó là điều hiển nhiên đang diễn ra
nơi người nghe nên họ có thể thấy ngay mà không cần qua khái niệm ngôn từ từ.
Người sau không phải là người nghe trực tiếp nên
phải qua khái niệm ngôn từ mà mình tưởng tượng ra để “hiểu”. Vì không trực
tiếp thấy sự kiện thật mà đức Phật chỉ riêng cho người nghe lúc đó nên người
sau mới hiểu sai sự thật. Chỉ cần quan sát xem tính chất của tâm sinh
diệt như thế nào thì thấy đúng như vậy thôi, không cần khái niệm ngôn từ
nào làm hệ quy chiếu. Từ chỗ quan sát rõ tính chất của các tâm hành
mà thấy ra thực tánh chân đế chứ không phải thấy trên khái niệm
tục đế.
HT. Viên Minh